نمایشنامه‌‌نویسی معاصر یونان

هنگاهی که از تئاتر یونان سخن می‌‌گوییم، بیشتر اشاره به تئاتر یونان باستان داریم، چون میراث به‌‌جا‌‌مانده از یونانِ کلاسیک، همه‌ی مرزها را درنوردیده و به همه‌ی فرهنگ‌‌ها رسوخ کرده است. تئاتر مدرن یونان، در واقع جوانه‌‌ای از این درخت کهن و تناور است و با وجود موجودیت کوتاه‌‌مدتش، تعداد قابل‌‌توجهی نمایشنامه‌ی استاندارد خلق کرده است. پیش از 1950 بسیاری از نمایشنامه‌‌های جدید، به دلیل تلاش‌‌های عاشقانه و بی‌‌وقفه‌ی عوامل اجرایی تئاتر، موفقیت‌‌های بزرگی در میان مخاطبان تئاتر به‌دست آوردند. همچنین این نمایشنامه‌‌ها به زبان‌‌های بسیاری از جمله آلمانی، روسی، هلندی، مجاری، ایتالیایی و اسپانیولی ترجمه شدند. تعداد کمی از این نمایشنامه‌‌ها به انگلیسی و فرانسوی برگردان شده‌‌اند.

پرسش اساسی این است که درام مدرن از کدام دوره آغاز شد و مسایل نمایشنامه‌‌نویسان مدرن یونان چه بود؟ برای یافتن پاسخ این پرسش باید برخی مسایل روشن شود. تاریخ ادبیات مدرن یونان، به طور عمده، از تصنیف‌‌های دوران بیزانس و حماسه‌ی دی‌‌یِنیس آکریتاس[i] آغاز می‌شود. حماسه‌ی دی‌‌یِنیس آکریتاس به یونانی و در قرن دهم میلادی نوشته شد. همچنین بیشتر این منابع، تاریخ درام مدرن یونان را به دهه‌ی 1950 ختم می‌‌کنند و به همین دلیل، کتاب‌های مرجع درام به زبان یونانی، به اندازه‌ی کافی وجود ندارد و این خود ضعفی آشکار است. پس بهتر است که از اجماع پژوهشگران حیطه‌ی درام پیروی کنیم و درام پس از جنگ جهانی دوم را به مثابه درام مدرن یونان بکاویم.

تئاتر مدرن یونان، متأثر از وقایع اجتماعی و سیاسی شکل‌گرفته‌است و درام معاصر این کشور نیز، ریشه در همین رویدادها دارد. رویدادهایی همچون جنگ جهانی دوم، مقاومت زیرزمینی در دوره‌ی اشغال آلمان‌‌ها، جنگ‌‌های داخلی، نمایشنامه‌‌نویسان را بر آن داشت تا تعریفی نوین از انسانِ برآمده از جامعه‌‌ای افسارگسیخته و زیر حاکمیت بیگانگان ارایه بدهند. بر پایه‌ی همین مضامین، نمایشنامه‌‌نویسان معاصر یونان، لایه‌‌های متنوع اجتماعی را هوشمندانه کالبد شکافتند و به یاری تخیل و طنز، نمایشنامه‌‌هایی سرشار از حساسیت هنرمندانه و گاه در قالب درام شاعرانه آفریدند.

نمایشنامه‌‌نویسان مدرن یونان از دهه‌ی 1950 تلاش کرده‌‌اند تا ارواح باستانی را از فرهنگ معاصر یونان بزدایند و هویت تازه اما سراپا خون‌‌آلودِ این ملت را بازتعریف کنند. پاولُف ماتِسیس[ii] در نمایشنامه‌ی روح آقای رامُن ناوارو[iii]، حیاتِ اجتماعیِ پیش از دهه‌ی 1950 را نقدمی‌‌کند و گاهی‌‌اوقات با لحنی تمسخرآمیز تأثیرگذاری کاذب دیگران و قوانین و فرامین حکومتی بر زندگی خصوصی هر فرد را به صحنه می‌‌کشد. ماتسیس در این نمایشنامه به آزادی‌‌خواهی موروثی یونانی‌‌ها می‌‌پردازد و با ایده‌ی سفر آن را به شکل نمادین عنوان می‌‌کند. این موضوع که سراسر تاریخ این سرزمین را تحت‌‌الشعاع خود قرار داده را می‌‌توان در سرتاسر ادبیات یونان از هومیرُس تا کاوافیس یافت. آزادی‌‌خواهی، دغدغه‌ی همیشگی یونانی‌‌ها بوده و هست، چون آنها قرن‌‌های پرفراز و نشیب و سرشار از سفر، استعمار، پناهندگان مستأصل و افسرده و مبهوت را پشت سر گذارده‌‌اند. در لایه‌‌های دیگر نمایشنامه می‌‌توان موضوع ترس را نیز به نوعی یافت....

.

.

.

.

.

خوانندگان و علاقمندان محترم می توانند مطلب کامل این مقاله را از طریق مراجعه به سایت www.magiran.com دریافت و مطالعه فرمایند.